Khi Càng Lo Sợ Bạn Lại Càng Dễ Thất Bại: Khám Phá Hiệu Ứng Wallenda (Wallenda Effect)
Khi đối mặt với những thử thách trong cuộc sống, chúng ta thường cảm thấy áp lực và lo sợ về khả năng thất bại. Một trong những hiện tượng tâm lý thú vị liên quan đến cảm giác này là Hiệu Ứng Wallenda, tên gọi được đặt theo tên của nhà đu dây nổi tiếng Karl Wallenda. Hiệu ứng này mô tả cách mà sự lo lắng và sợ hãi về việc thất bại có thể thực sự khiến chúng ta dễ gặp thất bại hơn. Thực tế, khi sự lo lắng trở nên quá mức, nó không chỉ làm giảm khả năng tập trung mà còn làm tăng nguy cơ mắc lỗi. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá cách mà tâm lý sợ thất bại ảnh hưởng đến hiệu suất của chúng ta và làm thế nào để vượt qua những rào cản tinh thần này.
Wallenda là Ai?
Karl Wallenda là một nghệ sĩ biểu diễn đi trên dây nổi tiếng ở Hoa Kỳ. Những màn trình diễn của ông thật sự rất tuyệt vời, ổn định và chưa bao giờ xảy ra gặp tai nạn.
Wallenda đã được huấn luyện chuyên nghiệp để biểu diễn các pha nguy hiểm như đi trên dây cao, đạp xe trên dây thừng và giữ thăng bằng như một trong bảy người trong kim tự tháp từ khi ông sáu tuổi. Và hiếm khi nào lưới an toàn được sử dụng. Đối với ông, dường như không có gì là không thể.
Tuy nhiên, vào ngày 22 tháng 3 năm 1978, thế giới kinh hoàng khi chứng kiến Karl Wallenda ngã xuống đất và tử vong khi cố gắng đi qua một sợi dây cao được căng giữa hai tòa tháp của Khách sạn Condado Plaza ở San Juan, Puerto Rico. Wallenda, 73 tuổi, đã mất thăng bằng, loạng choạng trên dây trong 30 giây thót tim trước khi rơi xuống từ độ cao ở tầng 10.
Cái chết của Karl Wallenda có thể đã không được công khai rộng rãi như vậy nếu không có sự nổi tiếng liều lĩnh của ông và sự kiện này được phát sóng trực tiếp trên truyền hình
Sinh năm 1905 trong một gia đình làm nghề xiếc ở Đức, Wallenda bắt đầu học các pha nguy hiểm từ khi còn nhỏ. Đến năm 1922, ông thành lập The Flying Wallendas sau khi tập luyện với một nghệ sĩ biểu diễn khác khi vẫn còn là thiếu niên.
Ông đã chiêu mộ anh trai Herman, bạn gái Helen Kreiss (sau này trở thành vợ ông) và bạn học Joseph Geiger — tất cả đều được đào tạo về xiếc — để cùng ông tạo ra tiết mục giữ thăng bằng lưu động.
Còn được gọi là The Great Wallendas, nhóm đã lưu diễn khắp châu Âu trong nhiều năm, biểu diễn đi trên dây và đi xe đạp trên dây cao, và hoàn thiện tiết mục kim tự tháp bốn người.
Cuối cùng, họ đã được doanh nhân xiếc người Mỹ John Ringling để mắt đến, người đã ngay lập tức thuê The Wallendas biểu diễn tại Rạp xiếc Ringling Brothers và Barnum and Bailey. Năm 1928, họ ra mắt tại Madison Square Garden ở Thành phố New York và nhận được sự hoan nghênh nhiệt liệt.
The Flying Wallendas nhanh chóng nổi tiếng quốc tế nhờ những tiết mục ấn tượng của mình, hầu như hoàn toàn do Karl Wallenda phát triển. Một trong những pha nguy hiểm chết người nhất mà ông nghĩ ra là kim tự tháp ghế ba tầng, bảy người, trong đó nhóm đi trên dây với thành viên đứng đầu giữ thăng bằng trên không trung — thường là trên một chiếc ghế.
Trong những năm qua, Karl đã kết hôn và có một số người con, tất cả đều tham gia vào công việc kinh doanh của gia đình, cùng với những người quan trọng khác và con cái của họ.
Mặc dù các tiết mục của Wallendas đã chứng minh là vô cùng ngoạn mục, nhưng chúng cũng rất nguy hiểm.
Trong một buổi biểu diễn tại Rạp xiếc Shrine ở Detroit năm 1962, “kim tự tháp bảy người” đặc trưng của họ đã gây ra hỗn loạn khi người đứng đầu chùn bước và toàn bộ nhóm ngã xuống.
Vào mùa thu, con rể của Wallenda, bạn diễn đi dây và cháu trai đều thiệt mạng. Con trai của Wallenda là Mario bị liệt từ thắt lưng trở xuống, và cháu gái của anh bị thương ở đầu sau khi bật ra khỏi lưới an toàn.
Trong một buổi biểu diễn một năm sau đó, chị dâu của Wallenda đã ngã chết từ trên dây. Vài năm sau đó, con rể của Wallenda đã bị điện giật sau khi vô tình vướng vào dây điện trong một pha nguy hiểm.
Bất chấp mọi bi kịch liên quan đến màn biểu diễn của mình, Wallenda vẫn kiên trì, tiếp tục biểu diễn với các nhóm nhỏ hơn, và thậm chí là một mình biểu diễn solo.
Wallenda đã tạo nên lịch sử nhiều lần, biểu diễn đi trên dây cao qua Hẻm núi Tallulah và phá kỷ lục thế giới khi đi trên dây cao 1.800 feet (gần 550m) qua Đảo Kings.
Ông đã biểu diễn các pha nguy hiểm cho đến tận tuổi 70, đảm nhận Với sự nghiệp kéo dài hơn nửa thế kỷ, Wallenda vẫn chưa nghỉ hưu khi ông đến San Juan, Puerto Rico vào năm 1978. Ông đến đó để quảng bá cho một tiết mục xiếc mà ông sẽ biểu diễn cùng cháu gái của mình.
Pha nguy hiểm cuối cùng của Wallenda đã được một đoàn làm phim địa phương đến xem chương trình ghi lại trên truyền hình trực tiếp. Khi đi được nửa đường, ông đã vật lộn với thăng bằng rồi ngã xuống. Ông đâm vào một chiếc taxi đang đỗ và được tuyên bố là đã tử vong.
Một cuộc điều tra sau đó cho thấy sự kết hợp giữa gió mạnh và thực tế là dây không được cố định đúng cách là nguyên nhân dẫn đến cái chết thương tâm của Wallenda.
Mặc dù đã mất từ lâu, di sản của Wallenda vẫn sống mãi qua người chắt của ông là Nik Wallenda. Nik đã nối gót ông cố của mình và tiếp tục biểu diễn cùng với anh chị em của mình, hy vọng sẽ tôn vinh di sản mà Karl Wallenda đã dành cả cuộc đời để xây dựng.
Trên thực tế, Nik đã vượt qua người họ hàng huyền thoại của mình kể từ đó. Anh nắm giữ 11 Kỷ lục Guinness Thế giới, bao gồm cả kỷ lục thực hiện chuyến đi xe đạp dài nhất và cao nhất (dài 250 feet và cao 135 feet) và kỷ lục đi dây cao nhất khi bịt mắt.
Năm 2011, Nik, cùng với mẹ mình là Delilah (cháu gái của Karl), đã tái hiện lại chính chuyến đi đã dẫn đến cái chết của Karl khoảng 33 năm trước. Bộ đôi này đã đi trên dây giữa hai tòa tháp của Khách sạn Condado Plaza cao 10 tầng ở Puerto Rico.
Nik khẳng định anh không hề sợ hãi trong suốt buổi biểu diễn, nhưng anh cảm thấy vinh dự khi có thể tái hiện lại chiến công nguy hiểm này: “Được đi theo đúng dấu chân của ông ấy là một vinh dự vô cùng to lớn, và tôi đã làm điều này vì ông ấy cũng như vì gia đình tôi để có thể khép lại mọi chuyện”, anh đã nói như vậy.
Video về buổi biểu diễn cuối cùng của Karl Wallenda
Hiệu Ứng Wallenda (Wallenda Effect) - Càng Lo Sợ, Bạn Càng Dễ Thất Bại
Sau vụ tai nạn, vợ của Wallenda đã tổng hợp lại những lý do khiến ông thất bại. Bà buồn bã nói: “Tôi linh cảm có điều gì đó sẽ xảy ra với anh ấy lần này. Vì trước khi lên sân khấu, anh ấy đã liên tục tự nhủ: ‘Màn trình diễn này quá quan trọng, không được thất bại’. Trong số tất cả các tiết mục thành công trước đây, anh ấy chỉ nghĩ đến việc tự mình đi trên dây chứ không hề bận tâm tới việc chuyện này có thể mang lại điều gì. Nhưng lần này, anh ấy muốn thành công đến mức không thể tập trung vào việc đi trên dây, thay vào đó lại trở nên lo được lo mất. Nếu anh ấy không suy nghĩ quá nhiều về những thứ khác ngoài việc đi dây thì với kinh nghiệm và kỹ năng của mình, anh ấy sẽ không thể bị tai nạn được.”
Sau sự việc này, các nhà tâm lý học đã gọi hiện tượng lo được lo mất dưới áp lực tâm lý lớn là “tâm lý Wallenda”, hay còn gọi là “hiệu ứng Wallenda”:
“Hiệu ứng Wallenda ám chỉ một trạng thái tâm lý khi một người quá tập trung vào nguy cơ thất bại thay vì thành công. Khi sự sợ hãi này chiếm ưu thế trong tâm trí, nó khiến người đó mất tập trung, tạo ra cảm giác lo lắng, căng thẳng và cuối cùng, điều mà họ lo sợ nhất có thể xảy ra. Nói cách khác, sự sợ hãi thất bại dẫn đến thất bại.”
Hẳn là rất nhiều người trong chúng ta đã trãi qua cảm giác này ít nhất 1 lần, nguyên nhân do Hiệu ứng Wallenda có liên quan mật thiết đến tự kỷ ám thị tiêu cực – một hiện tượng trong tâm lý học khi con người tự tạo ra những suy nghĩ tiêu cực, không ngừng nhắc nhở bản thân về những kịch bản xấu. Điều này làm tăng căng thẳng và giảm khả năng tập trung vào nhiệm vụ, dẫn đến quyết định sai lầm.
Thêm vào đó, hiệu ứng này cũng liên quan đến nỗi sợ hãi thất bại, một trong những yếu tố tâm lý mạnh mẽ nhất ảnh hưởng đến hiệu suất con người. Khi một người tập trung quá nhiều vào hậu quả của việc thất bại, họ sẽ mất đi khả năng suy nghĩ sáng suốt và kỹ năng cần thiết để thành công.
Hiệu ứng Wallenda không chỉ xuất hiện trong những tình huống mạo hiểm như của Karl Wallenda, mà còn trong nhiều khía cạnh khác của cuộc sống hàng ngày:
- Thể thao: Vận động viên thường gặp phải tâm lý này khi họ lo lắng quá nhiều về việc thua cuộc thay vì tập trung vào chiến thắng.
- Công việc: Nhiều người lo sợ mắc lỗi trong công việc, dẫn đến tình trạng căng thẳng, kém tập trung và cuối cùng là phạm sai lầm.
- Học tập: Sinh viên sợ thi trượt có thể rơi vào trạng thái quá căng thẳng, khiến họ học hành kém hiệu quả và đạt kết quả không mong muốn.
Vậy thì khi gặp phải những tình huống tương tự, ta nên làm gì ?
Hiệu ứng Wallenda có thể được kiểm soát và vượt qua nếu chúng ta nhận ra sự hiện diện của nó và thực hiện một số thay đổi tích cực trong tư duy:
- Tập trung vào mục tiêu: Thay vì lo lắng về việc thất bại, hãy chuyển sự chú ý của bạn sang các yếu tố giúp bạn đạt được mục tiêu.
- Rèn luyện kỹ năng tự tin: Sự tự tin trong khả năng của bản thân sẽ giúp bạn đối mặt với thử thách mà không bị chi phối bởi nỗi sợ hãi.
- Chấp nhận khả năng thất bại: Nhìn nhận thất bại như một phần tất yếu của cuộc sống và coi đó là cơ hội để học hỏi và phát triển.
- Thực hành mindfulness (chánh niệm): Kỹ thuật này giúp bạn giữ tập trung vào hiện tại, tránh suy nghĩ quá nhiều về kết quả tương lai hoặc những gì có thể sai.
Hiệu ứng Wallenda nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của tâm lý và tư duy trong việc đối phó với những thử thách. Nếu để nỗi sợ chi phối, chúng ta có thể dễ dàng dẫn bản thân đến thất bại. Tuy nhiên, với sự tập trung, tự tin và chấp nhận thất bại như một phần của quá trình học hỏi, chúng ta có thể vượt qua nỗi sợ và đạt được thành công.
Vận mệnh luôn thích trêu đùa với mọi người. Bạn càng quan tâm, bạn lại càng dễ mất đi. Bạn càng lo lắng về thành công hay thất bại, kết quả lại thường là thất bại. Vì thế, thay vì lo lắng về những điều được mất, tốt hơn hết là bạn nên giữ sự tập trung và đặt cược hết vào cuộc chơi. Như vậy rất có khả năng sẽ thành công và đạt được điều mình muốn.
Nguồn: Sách ĐỊNH LUẬT MURPHY – Mọi Bí Mật Tâm Lý Thao Túng Cuộc Đời Bạn, tham khảo sách TẠI ĐÂY
